Τοπωνύμια σημαίνει το όνομα ενός τόπου και κατ’ επέκταση τον λόγο που το κάθε μέρος πήρε το όνομα που έχει. Πιο κάτω θα κάνουμε μια σύντομη αναφορά σε μερικά μονάχα από τα τοπωνύμια του χωριού, τα οποία είναι στην περιοχή της κοινότητας.
Θα πρέπει να πούμε ότι τα τοπωνύμια οφείλονται σε διάφορους λόγους π. χ. σε φυτά, σε ανθρώπους-κυρίως τους ιδιοκτήτες, στην φύση του εδάφους, σε κάποια ιστορικά γεγονότα και σε πολλούς άλλους παράγοντες. Εδώ περιλαμβάνονται τοπωνύμια από όλες της κατηγορίες.
Μούττη της Καντήλας: Η Μούττη της Καντήλας είναι το βουνό που στην ποδιά του είναι χτισμένη η Άλωνα.
Το όνομα του το βουνό το πήρε από την παράδοση ότι εκεί βρίσκεται το εικόνισμα της Παναγίας και μπροστά του είναι παντοτινά αναμμένη, χωρίς να σβήνει ποτέ, μια καντήλα (καντήλι). Όλοι οι πρόγονοι μας μαρτυρούν πως έβλεπαν τις νύχτες το τρεμάμενο φως του καντηλιού να φωτίζει το μέρος. Αρνούνταν μάλιστα τη θεωρία που έδιναν οι πιο δύσπιστοι, ότι το φως προέρχονταν από τα αστέρια που φαινόταν να αγγίζουν το βουνό.
Πάνω Μάλα: Τοποθεσία στην βάση της Μούττης της Καντήλας, ακριβώς πάνω από το χωριό. Μια παράδοση λέει πως η περιοχή ονομάστηκε έτσι από τα κτήματα, «τα μάλια». Τα μάλια που ήταν πάνω από το χωριό ονομάστηκαν με μια μικρή παραφθορά, Πάνω Μάλα.
Μια άλλη παράδοση αναφέρει πως στην περιοχή στα πολύ παλιά χρόνια βρίσκονταν οι μάντρες των ζωντανών, των αρνιών, που τότες λέγονταν «μάλα». Οι πάνω μάντρες με αρνιά, λέγονταν Πάνω Μάλα.
Πέρρου: Περιοχή εντός του χωριού, απέναντι από την γειτονιά του Σπανού, κατάφυτη σήμερα από φουντουκιές. Πήρε το όνομα της από το Φράγκο Βασιλιά Πέτρο ή Perro στην ιδιοκτησία του οποίου ανήκε το χωριό κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια.
Αγία Άννα: Προέκταση της Περιοχής του Πέρρου, κατάφυτο και αυτό το μέρος με φουντουκιές. Λέγεται πως τα Μεσαιωνικά χρόνια υπήρχε εκεί ναϊδριο αφιερωμένο στην Αγία Άννα, κτισμένο από τους Φράγκους που ξεκαλοκαίριαζαν στο χωριό. Άλλη εκδοχή αναφέρει πως η περιοχή δωρήθηκε και άνηκε στην εκκλησία της Αγίας Άννας του Αληθινού και αργότερα χωριανοί αγόρασαν από αυτή τα κτήματα.
Σουφκιές ή Σουρουπιές: Η τοποθεσία είναι φυτώνυμη , πήρε δηλαδή το όνομα της από φυτά. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας η Άλωνα είχε μετατραπεί κατά κάποιο τρόπο σ΄ένα βοτανικό κήπο, για τις ανάγκες της Αυλής. Στην περιοχή αυτή φυτεύτηκαν κάποια φυτά με το όνομα Σουφκιές ή Σουρουπιές από τα οποία πήρε το όνομα της η περιοχή.
Χανούτια: Περιοχή στη γειτονία του Σπανού, στην οποία από τα Μεσαιωνικά χρόνια και μέχρι το 19ο αιώνα υπήρχαν σιδεράδικα «χανούτια» στα Τούρκικα ή στα Αραβικά. Έκτος από τα σιδεράδικα που ήταν απαραίτητα σε κάθε χωριό, υπήρχαν και διάφορα άλλα εργαστήρια.
Κραμπερόν: Καρμπερόν, λέγεται το μέρος και όχι Κλαμπερόν όπως το προφέρουν μερικοί. Περιοχή μέσα στο χωριό με παραδοσιακά περιβόλια. Φαίνεται πως τα Μεσαιωνικά χρόνια φυτευόταν αποκλειστικά από κραμπιά, από τα οποία πήρε και το όνομα. Στην περιοχή υπήρχαν παλιότερα μεγάλες τρύπες , λούκκοι, ίσως απομεινάρια κάποιον μεταλλείων. Στην περιοχή υπήρχε και μια φουντουκιά που λεγόταν «η λεφτοκαρκά του Τζύκου», που θύμιζε ότι πριν από 200 τόσα χρόνια ο Κύκκος είχε περιουσία στο χωριό.
Αμπελιά: Περιοχή εντός του χωριού ακριβώς πάνω από το Καρμπερόν. Εδώ βρισκόταν τα περβόλια του χωριού για αιώνες. Υπήρχαν μάλιστα και πηγάδια από τα οποία έπαιρναν νερό, για να ποτίζουν τα λαχανικά τους. Πιο παλιά όμως-ίσως στα Φράγκικα χρόνια, υπήρχαν και μερικά επιτραπέζια κλήματα στερεωμένα σε ξύλινα υποστηρίγματα. Οι μεγάλες στύπες, οι αμπελιές, έδωσαν το όνομα τους στην περιοχή.
Γερόπαπα: Τοποθεσία της Αμπελιάς πλάι στη Μέσα Γειτονιά. Το μέρος πήρε το όνομα από τον ιδιοκτήτη του, το Γερόπαπα.
Κάμπος: Νέα γειτονιά του χωριού στα Δυτικά του που λέγεται και Πλατανίδι. Το Κάμπος το πήρε από την κάπως ομαλή του μορφή που επέτρεπε στους προγόνους μας πριν από 100 και 200 τόσα χρόνια να σπέρνουν δημητριακά και κυρίως κριθάρι. Το Πλατανίδι που είναι και η επίσημη ονομασία της περιοχής στην Χωρομετρία, οφείλεται στα μικρά πλατάνια που υπήρχαν στο ρέμα που σχηματίζεται πιο κάτω από το χωριό.
Κοτσhινόιν: Περιοχή νότια του Κάμπου στο δρόμο προς τον Πολύστυπο. Το μέρος πήρε το όνομα του από το κάπως κοκκινωπό του χρώμα, την κόκκινη του γη.
Στροντζυλά: Περιοχή που εφάπτεται της Μούτης της Καντήλας και προς τα Δυτικά. Υπάρχουν δύο εκδοχές για την ονομασία. Η μια για τα βουναλάκια της περιοχής που δεν είναι μυτερά, αλλά μάλλον ομαλά, αποστρογγυλωμένα. Η άλλη για τους μικρούς στρογγυλούς βόλους που μπορείς να βρείς μέσα στους καγιάδες (είδος χώματος).
Κόκκινου: Κι αυτή η τοποθεσία βρίσκεται στο Δυτικό μέρος του χωριού. Η ονομασία μάλλον οφείλει το όνομα της σε κάποιον παλαιό κοκκινωπό ιδιοκτήτη.
Τζυδωνιές: Περιοχή της Αμπελιάς, όπου ήταν φυτεμένες τα παλιά τα χρόνια κυδωνιές, τζυδωνιές κατά το Κυπριακό.
Βρακτή του Αγίου: Μεγάλη περιοχή από το δρόμο στη βάση του χωριού μέχρι την εκκλησία και τον Αξάκλαδο. Ανήκε στην εκκλησία «στον Άγιο Γεώργιο» και παλιά ήταν περιφραγμένη με ξύλινους πασσάλους και κλαριά από θάμνους, δημιουργώντας «φράκτη» από τον οποίο πήρε το όνομα και σε παράφραση Βρακτή αντί Φρακτή του Αγίου
Εξάκλαδος ή Αξάκλαδος: Τοποθεσία κάτω από το χωριό. Υπάρχουν και εδώ δύο εκδοχές για την ονομασία. Τα παλιά τα χρόνια ήταν μεγάλο λιβάδι όπου ήταν φυτεμένες έξι μεγάλες βελανιδιές «κλάδοι». Κλάδους ονομάζουν τις βελανιδιές στο χωριό μας. Η άλλη εκδοχή λέει πως υπήρχε μια πελώρια βελανιδιά, που από τη βάση της σχεδόν ξεκινούσαν έξι μεγάλοι κλάδοι (κλώνοι, βραχίονες).
Μουσκάτον: Περιοχή ακριβώς κάτω από την εκκλησία και δίπλα από τον Εξάκλαδο. Το όνομα της η περιοχή το οφείλει στο σταφύλι το μοσχάτο ή Μουσκάτο. Άλλη εκδοχή λέει ότι το όνομα το πήρε από τα αχλάδια τα μουσκάπια, που αφθονούσαν στην περιοχή.
Περνιά: Και αυτό το τοπωνύμιο είναι φυτώνυμο. Το όνομα το πήρε από μια θεόρατη περναριά, πρίνο, πουρνάρι που υπήρχε εκεί. Στο ίδιο μέρος υπάρχει κόλυμπος (μεγάλη δεξαμενή) που φέρει το ίδιο όνομα.
Βίκλα: Περιοχή προς την Πλατανιστάσα. Μέρος από το οποίο φαίνεται ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Σερράχη προς Βορρά. Ονομασία Βυζαντινή που σημαίνει και παρατηρητήριο.
Λάλλαρος: Περιοχή εντός του χωριού όπου υπήρχε μάλιστα και πηγή νερού. Σχηματίζεται μια μικρή κοιλάδα που δεν επιτρέπει την ύπαρξη ρευμάτων με αποτέλεσμα να υπάρχει ζέστη, σταλούρα «λαλλαρος» κατά το Κυπριακό.
Αντρουκλιές: Περιοχή προς του Κολότα κατάφυτη από αντρουκλιές, κουμαριές. Υπάρχει και τοποθεσία Αντρουκλούδιν που πήρε το όνομα του πάλι από μικρές αντρουκλιές.
Δραδκιά: Και αυτή η ονομασία είναι τον Βυζαντινών χρόνων. Δραγάτης ήταν ο αγροφύλακας που συνήθως στεκόταν σε μέρος όπου φαινόταν όλα τα κτήματα και παρατηρούσε μήπως υπήρχαν κλέφτες ή ζώα που έκαναν ζημιές σε καλλιέργειες. Η Δραγατιά με παραφθορά της λέξης έγινε Δραδκιά.
Μανιταρκά: Περιοχή κοντά στη Δραδκιά όπου βλάσταιναν πάρα πολλά μανιτάρια, από τα οποία πήρε και το όνομα.
Πλύμμαν: Περιοχή κοντά στο χωριό ανάμεσα σε δυο ποταμάκια, εκείνο της Γύρωνας και εκείνο της Φωτήστρας. Στην περιοχή κατάφευγαν οι γυναίκες της περιοχής για να κάμουν το πλύσιμο των ρούχων και των μαλλιών για το νυφικό κρεβάτι. Από το πλύσιμο, το πλύμμαν, των ρούχων και των μαλλιών, ονομάστηκε και η περιοχή Πλύμμαν.
Κολάππη: Περιοχή στα Ανατολικά του χωριού. Το όνομα της το πήρε από τον ιδιοκτήτη της, τον Κολάππη.
Αδρουκάρουδη: Περιοχή κοντά στο χωριό κατάφυτη με φουντουκιές. Το όνομα της σύμφωνα με την παράδοση το πήρε από μια τεράστια καρυδιά που υπήρχε εκεί και έκανε πολύ μεγάλα καρύδια, αδρά καρύδια και κατά συγχώνευση Αδρουκάρουδη.
Κοιμήστρες: Μεγάλη περιοχή απέναντι από το χωριό που εκτείνεται σχεδόν από το ποτάμι και φτάνει μέχρι τις κορφές και χωρίζεται στις Κοιμήστρες και της Κάτω Κοιμήστρες. Λέγεται πως στα παλιά χρόνια που στην περιοχή υπήρχαν μόνο κοπάδια, εκεί υπήρχαν οι πρόχειρες μάντρες, όπου κοιμούνταν τα ζωντανά σαν επέστρεφαν από τη βοσκή στο βουνό.
Περβολιά: Μεγάλο κτήμα στην άκρη του χωριού που ανήκει στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Περβολιά σημαίνει πολύ μεγάλο περιβόλι.
Κόλυμπος: Περιοχή πολύ κοντά στην Περβολιά όπου υπήρχε μεγάλος κόλυμπος, (μεγάλη χωματένια δεξαμενή) από την οποία ποτίζονταν τα κτήματα. Κατά άλλη παράδοση πήρε το όνομα της από την τοποθεσία που βρίσκεται και είναι ένα βαθούλωμα που μοιάζει με «κόλυμπο».
Φτερικωτή, Φτερίκι και Φτερικωτό : Η Φτερικωτή είναι περιοχή κοντά στην Άλωνα προς το παρεκκλήσι της Καρδακιώτισσας. Το Φτερίκι βρίσκεται πίσω από το βουνό προς την Παπούτσα με πάρα πολλά αμπέλια και το Φτερικωτό προς το μέρος του Πολυστύπου. Το όνομα τους το χρωστούν στα πολλά φτερίκια που βλαστούν ή βλαστούσαν στις περιοχές αυτές.
Φωτήστρα: Ξακουστή βρύση του χωριού για το κρυστάλλινο παγωμένο της νερό που χάθηκε όταν ανοίκτηκε διάτρηση στην περιοχή. Τόσο η βρύση, όσο και η περιοχή ονομάστηκαν έτσι γιατί τα παλιά χρόνια γινόταν εκεί ο Αγιασμός των Φώτων.
Λαουρού: Περιοχή δίπλα από την Μούττη της Καντήλας στο μονοπάτι προς τον Αγρό. Πήρε το όνομα της από κάποια Πριγκιποπούλα που ερχόταν στην περιοχή στα χρόνια της Φραγκοκρατίας.
Σκληδρίδη: Περιοχή προς το Φτερικούδι που πήρε το όνομα της από μικρούς σκλήδρους, άγρια υδροχαρή δέντρα που βρίσκονται σε ποτάμια της περιοχής μας.
Γερόσκληδροι: Περιοχή κατάφυτη από φουντουκιές στα Βόρεια του Αρκατζιού της Αλώνου που πήρε το όνομα της από γέρικους σκλήδρους που υπήρχαν άφθονοι στη περιοχή.
Χωματσιά: Περιοχή προς το εκκλησάκι της Καρδακιώτισσας που σήμερα είναι κατάφυτη από αμυγδαλιές , ενώ παλιότερα σε αυτή υπήρχαν αμπέλια. Το τοπωνύμιο σημαίνει πολλά χώματα χωρίς πέτρες, που υπάρχουν εκεί.
Αρκακούδκια: Περιοχή στα βόρεια του χωριού στην κοιλάδα του ποταμού. Στην περιοχή και από τις δύο πλευρές της κοιλάδας αφθονούν τα μικρά ρυάκια, τα αρκακούδκια.
Αρκάτζιν της Άλωνας: Κοιλάδα κατάφυτη με φουντουκιές ανάμεσα Άλωνας και Πολυστύπου. Υπάρχει και η περίφημη βρύση με κρυσταλλένιο παγωμένο νερό. Η βρύση φέρει το όνομα «Βρύση Δέντρα πουλιών», λόγω των πάρα πολλών πουλιών που φωλιάζουν στην περιοχή και κατεβαίνουν στη βρύση, η οποία ας σημειωθεί βρισκόταν πάνω από το δρόμο και ξεπηδούσε μέσα από το ογκωδέστατο βράχο που είναι πάνω από αυτή. Όταν έγινε ο δρόμος μετέφεραν το νερό στη σημερινή του θέση για να αρδεύουν με αυτό μία μεγάλη περιοχή με φουντουκιές.
Πηγή:
Από το βιβλίο του Τάκη Π. Χριστοφόρου «Άλωνα, Στα χρόνια των προπάππων μας», Ιούλιος 2004